Allame Muvaffakuddin İbn Kudamə (541-620 h/ 1146-1223 m) müctehid seviyyesine gelmemiş birinin üzerine taklidin vacib olması hakda şöyle diyor:
وأما التقليدُ في الفروعِ , فهو جائزٌ إجماعًا. فكانتْ الحجةُ فيه الإجماعُ . ولأنَّ المجتهِدَ في الفروعِ إما مُصِيبٌ ، وإما مُخطئ مٌثابٌ غيرُ مأثومٍ ، بخلافِ ما ذكرناه .
فلهذا جازَ التقليدُ فيها، بل وجبَ على العامِّي ذلك .
وذهَب بعضُ القدريّةِ إلى أن العامّةَ يلزَمهم الن
ظرُ في الدليلِ في الفروعِ أيضًا.
وهو باطلٌ بإجماعِ الصحابة ِ؛ فإنهم كانوا يُفتُون العامّةَ ، ولا يأمُرونهم بنيْلِ درجةِ الاجتهاد ، وذلك معلومٌ على الضرورةِ والتواترِ مِن علمائهم وعوامِّهم .
ولأنَّ الإجماعَ منعقِدٌ على تكليفِ العامِّي الأحكامَ ، وتكليفه رتبةَ الاجتهادِ يُؤدي إلى انقطاعِ الحَرْثِ والنَّسْلِ، وتعطيلِ الحِرَفِ والصنائعِ ، فيُؤدِّي إلى خرابِ الدنيا .
ثم ماذا يصنَع العامِّي إذا نزَلتْ به حادثةٌ إن لم يثبُتْ لها حكمُ إلى أن يبلُغَ رتبةَ الاجتهادِ ، فإلى متى يصير مجتهدًا ؟ ولعله لا يبلُغ ذلك أبدًا ، فتُضيَّع الأحكامُ .
فلم يبقَ إلا سؤالُ العلماءِ ، وقد أمَر اللهُ تعالى بسؤالِ العلماءِ في قولِه تعالى : فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ
“Furuda (fıkıhda) taklide gelince bu icmayla caizdir. Çünki bu mevzuda hüccet icmadır. Ayni zamanda furuatda ictihad eden kimse (yukarıda) zikr etdiyimizden (akideden) farklı olarak ya isabet etmişdir, yada hata etmiş lakin sevap almışdır.
Bu sebeblede furuda taklid caiz, hatta ammi (müctehid olmayan) kimse için vacibdir!
Bazi Kaderiler avamın furuatda da deliller üzerinde analiz aparmasının gerekli olduğunu söylemişler.
Bu görüş sahabinin icmasıyla batildir! Çünki, onlar avama fetva verer ve avama müctehid mertebesine ulaşmaği emretməzdiler! Bu onların (sahabilerin) alimlerinden ve avamlarından zaruret ve tevatürle bilinen bir şeydir.
Ayni zamanda amminin (müctehid olmayanın) hükümlerle mükellef olduğu hakda icma mevcuddur. Amminin ictihadla mükellef tutulması (bunla meşgul olub diğer işlerden uzak kalacağı içinin) hasatin ve soyun kesilmesine, sanatlarin ve sanayinin ortadan kalkmasina ve neticede dünyanın berbat olmasına/anarşiye getirib çikarir.
Ayrıca (ayet ve hadislerde) hükmü sabit olmamış bir konu ortaya çıkdığı zaman, ictihad mertebesine ulaşana kadar ammi nasil davranacak? Ne kadar müddete müctehid mertebesine varacak? Belkide o hiç bir zaman bu mertebeye varmaz ve neticede hükümler zayi edilir.
(Mükellef olduğu hükümleri öyrenip amel etmesi için) Geriye ancak alimlere sormak yolu kaliyor. Yüce Allah alimlere sormağı bu ayetde emretmişdir:
“… Eğer bilmiyorsanizsa, zikr ehline sorun.” (El Enbiya: 21/7).”
Kaynak: İbn Kudame: Ravdatun Nazir ve Cunnetul Munazir:sayfa 206
Islam Kalesi 